Jak działa wzrok?
Promień światła przenika przez rogówkę o kształcie piłki, a następnie źrenicę, przez przednią komorę, soczewkę, ciałko szkliste i dociera do siatkówki, gdzie powstaje obraz odwrócony, dokładnie tak jak w okularze mikroskopu czy w lunecie. Bodźce świetlne są zamieniane przez komórki fotoreceptorowe (czopki i pręciki) w impulsy elektrochemiczne (bodźce nerwowe) i nerwem wzrokowym przesyłane do kory wzrokowej mózgu. W mózgu wrażenia zmysłowe obu oczu muszą zostać przetworzone i skoordynowane. Widziany obraz zostaje zinterpretowany (np. zostaje odwrócony) i przetworzony w spójny obraz.
Nasza zdolność do ostrego widzenia przedmiotów znajdujących się zarówno blisko, jak i daleko, jest związana z tym, że wypukłość soczewki może ulegać zmianie. W przypadku patrzenia w dal soczewka jest względnie płaska; zwykle patrzenie dalej niż na 6 m nie wymaga akomodacji wzroku. Gdy patrzymy blisko lub czytamy jej zakrzywienie jest silniejsze dzięki pracy mięśni wokół soczewki (tzw. mięśni rzęskowych). Nasz mózg, w ułamkach sekundy, steruje wypukłością soczewki bez udziału świadomości.
Nawilżanie oka i filtr łzowy
Łzy nie są jedynie przejawem naszych emocji. Ich bardziej podstawową funkcją jest zapewnianie prawidłowej pracy oczu i ich ochrona. Płyn łzowy jest stale, acz w niewielkich ilościach, wydzielany przez gruczoły łzowe u wszystkich ssaków. Od trzeciego tygodnia życia człowiek produkuje dziennie ok. 1 g łez. Podczas emocji może ich wytwarzać nawet 100 razy więcej, przy czym mają wtedy inny skład niż zwykle i są dużo bardziej rozrzedzone. Z kolei wydzielanie łez słabnie wraz z wiekiem, przy niektórych chorobach lub przy stosowaniu niektórych leków.
Powieki stanowią swoiste „wycieraczki” dla naszych oczu: co kilka sekund rozprowadzają równomiernie film łzowy po powierzchni rogówki. Prawidłowe wytwarzanie łez i ich odpowiednie rozprowadzanie mają istotne znaczenie dla funkcji i zdrowia oczu.
Zewnętrzna warstwa filmu łzowego jest warstwą tłuszczową (lipidową), która ma umożliwiać, żeby oczy były stale nawilżone i nie wysychały. Tylko odpowiedni skład lipidów i grubość tego filmu umożliwia efektywne spełnianie swojej roli i zapobiega wysuszeniu powierzchni oka.
Zadania filmu łzowego
Łzy nie składają się z czystej wody: zawierają składniki mineralne i witaminy, białka, enzymy, śluz, lipidy (tłuszczowce), substancje przeciwbakteryjne.
Lipidy z warstwy tłuszczowej zapobiegają wysychaniu rogówki i nadają właściwości poślizgowe powiekom.
Przy każdym mrugnięciu powieką zbierany jest „stary” film łzowy, a razem z nim zanieczyszczenia, kurz i bakterie, a powierzchnia oka staje się ponownie gładka i czysta. Ma to znaczenie również dla zapewnienia prawidłowej przenikalności światła (zmniejszone rozpraszanie światła).
Film łzowy odżywia rogówkę i zaopatruje ją w tlen.
Przyczyny zespołu suchego oka
Powierzchnia oka jest nawilżana i chroniona dzięki filmowi łzowemu. Jednak wiele czynników wpływa negatywnie na jego wytwarzanie. Gruczoły łzowe zwykle produkują wystarczającą ilość płynu, jednak w wyniku zmniejszonej zawartości lipidów z filmu łzowego wyparowuje zbyt dużo wody, co powoduje efekt wysychania i pieczenia oczu.
Procesy starzenia, menopauza, andropauza, narażenie na promieniowaniem UV, praca przed monitorem, klimatyzacja i centralne ogrzewanie, palenie papierosów oraz stosowanie soczewek kontaktowych są czynnikami ryzyka, które mogą negatywnie oddziaływać na nawilżenie oka. Pracy na komputerze, zwykle odruchowo, towarzyszy rzadsze mruganie oczami, co zmniejsza nawilżenie oka – stąd powstawanie objawów wysuszenia.
Poza odpowiednią higieną wzroku (np. częstszym robieniem przerw podczas pracy przy komputerze) pomocne może być stosowanie preparatów nawilżających oczy oraz suplementacja diety kwasami omega-3, które dostarczają odpowiednich składników odżywczych, niezbędnych do wytwarzania filmu lipidowego.
Wskazówki dla zdrowia oczu, domowe sposoby
Bardzo wiele osób nosi okulary lub soczewki kontaktowe i z tego powodu zdaje sobie sprawę z wartości dbania o oczy. Ale nie tylko oni są narażeni na pogorszenie wzroku w przypadku nieprawidłowej higieny wzroku. Dlatego zalecamy zadbanie o swoje oczy już teraz. Aby cieszyć się dobrym wzrokiem niezależnie od wieku warto zwrócić uwagę na poniższe wskazówki.
- Jak najczęściej rób krótką przerwę aby spojrzeć w dal, choćby wyglądając za okno. Nasza praca wymaga zwykle czytania i patrzenia w ekran lub w papiery – spojrzenie w dal daje odpoczynek oczom.
- Nie siedź bez ruchu przed komputerem lub telewizorem. Co godzinę zrób kilkuminutową przerwę, stań przy oknie, wyjdź na balkon lub popatrz na zieleń w doniczkach.
- Ustaw prawidłowo monitor, jego jasność i kontrast. Ustaw odpowiednią rozdzielczość w ustawieniach ekranu, aby czcionka na ekranie była dla Ciebie dobrze czytelna.
- Zadbaj o odpowiednie przewietrzanie pomieszczenia. Najlepsze jest ustawienie stałego, niewielkiego nawiewu np. przy pomocy rozszczelnienia okna.
- Ogranicz stosowanie klimatyzacji w samochodzie czy, w miarę możliwości, w pracy jedynie do niezbędnych sytuacji. Suche powietrze wysusza film łzowy.
- Pij co najmniej 1,5 litra płynów dziennie, najlepiej wody. Jeśli Twoje jedzenie jest oparte na pieczywie i innych suchych pokarmach – nawet 2 litry dziennie.
- Unikaj nikotyny i dymu papierosowego. Również bierne palenie szkodzi i to nie tylko płucom.
- Co dwa lata zbadaj wzrok u okulisty. Wielu chorobom oczu łatwiej zapobiegać niż usuwać skutki ich nieleczenia. Do takich chorób należą: jaskra, suche oko i choroby związane z wiekiem: zaćma (katarakta) i zwyrodnienie plamki żółtej (AMD).
- Stosuj okulary przeciwsłoneczne jedynie o sprawdzonej jakości (nigdy z bazaru). Ciemne okulary bez dobrej jakości filtra UV zwiększają dostęp promieniowania do oka, co nie tylko nie chroni, ale uszkadza siatkówkę.
- Jedz kolorowo! Zielone, czerwone i żółte warzywa i owoce zawierają cenne barwniki roślinne (karotenoidy), ważne dla pracy oczu.
- Spożywaj dużo ryb morskich. Najwięcej kwasów omega-3 zawierają w polskich warunkach: łosoś, makrela, pstrąg tęczowy (hodowlany), śledź, sardynki, mintaj.
Jeśli z jakichś powodów unikasz lub nie możesz spożywać więcej ryb i zielonych warzyw, takich jak szpinak, brokuły czy jarmuż, możesz wspomagać wzrok stosując suplementy diety o odpowiedniej jakości i wysokiej zawartości cennych składników odżywczych.
