Jak dbać i uniknąć pogorszenia wzroku

Oczy są niezwykłym organem, zdolnym do nieprzerwanej i wytężonej pracy, lecz mniej więcej po 40 roku życia rozpoczyna się naturalny proces słabnięcia wzroku.

Możemy jednak zrobić wiele, aby cieszyć się dobrym wzrokiem przez długie lata! Warto zapewnić oczom odpowiednią ilość odpoczynku, przebywać na świeżym powietrzu, a także zdrowo się odżywiać.

Dieta dobra dla oczu powinna być bogata w mikroelementy: selen, cynk i miedź, witaminy E i A, karotenoidy (luteinę) oraz kwasy tłuszczowe omega-3 (DHA), które przyczyniają się do ochrony wzroku przed szkodliwym działaniem wolnych rodników i odżywiają komórki siatkówki i soczewki.

Luteina i zeaksantyna filtrują światło z promieniowania UV, które może uszkadzać receptory wzroku, dlatego nazywamy je naturalnymi „okularami” oka. To one pomagają zapobiegać wielu schorzeniom oczu, takim jak zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem lub zaćma.

Warto szczególnie zadbać o plamkę żółtą, aby w miarę upływu lat nie tracić z oczu barw i detali życia.

Kwasem tłuszczowym, który w mózgu, a zwłaszcza w komórkach wzrokowych odgrywa najważniejszą rolę, jest DHA. Stanowi on niezbędny składnik siatkówki, dlatego od niego zależy siła naszego wzroku. Kwasy tłuszczowe pełnią ważną funkcję również jako składnik wydzieliny gruczołów łzowych, a warstwa lipidowa tworząca tzw. film łzowy chroni rogówkę przed wysychaniem.

Zawartość omega-3 zależy od gatunku ryb i ich pokarmu. I tak łosoś jest najbogatszym jego źródłem, zawiera naturalnie ok. 30% omega-3 w swoich mięśniach. Natomiast ryby słodkowodne zawierają ich bardzo mało. Jeśli stosujemy suplementy diety z omega-3 warto wybierać te, zawierające wysokie stężenie kwasów DHA i EPA, co najmniej na poziomie 50–60%. Należy zwrócić uwagę czy producent podaje ich zawartość procentową oraz z jakiego gatunku ryb pochodzą, bowiem brak takiej deklaracji może oznaczać zastosowanie oleju o niskiej jakości lub z gatunków o niskiej zawartości omega-3. A to właśnie dzięki wysokiej zawartości kwasów tłuszczowych DHA i EPA tłuszcze rybie są tak cenne dla naszego zdrowia.

Najbardziej znanym składnikiem odżywczym, który ma związek ze zmysłem wzroku i zdrowiem oczu, jest witamina A. Fakt, że witamina A pełni kluczową funkcję w procesie widzenia, umożliwiając wytwarzanie purpury wzrokowej (rodopsyny) doprowadził do powstania określenia „witamina dla oczu”. Również fachowe określenie witaminy A „retinol” wywodzi się od słowa „retina” – siatkówka.

Witamina A przyczynia się do utrzymania poprawnego widzenia w dzień i w nocy. Dodatkowo wspomaga funkcje śluzówki w rogówce i spojówkach umożliwiając ich prawidłową pracę i regenerację.

Szczególnie silne obciążenia dla oczu, stanowią: praca przed monitorem, oglądanie telewizji do późnych godzin nocnych i częste podróżowanie nocą, mogą zwiększać zapotrzebowanie na witaminę A. Kto często korzysta z kąpieli słonecznych, również może wykazywać zwiększone zapotrzebowanie na witaminę A, bowiem światło słoneczne zwiększa utratę witaminy A w oku.

Dlatego też powinniśmy regularnie przyjmować w pożywieniu witaminę A. Sama w sobie występuje tylko w pożywieniu pochodzenia zwierzęcego, zaś szczególnie bogate w witaminę A są organy wewnętrzne, jak np. wątroba.

Niektóre karotenoidy są prekursorem witaminy A i są określane mianem „prowitaminy A”. Najbardziej znanym i najważniejszym przedstawicielem karotenoidów jest beta-karoten, który to organizm może przekształcić w czystą witaminę A. Karoten wziął swoją nazwę od karoty (marchwi), przyczyniając się do jej żółtej barwy.

Cynk jest niezbędnym do życia pierwiastkiem śladowym, koniecznym dla wielu funkcji organizmu. Ponieważ organizm nie potrafi samodzielnie wytwarzać tego mikroelementu i nie dysponuje dużymi jego zasobami, należy zwracać uwagę na regularne dostarczanie go wraz z pożywieniem.

Cynk reguluje funkcje ponad 200 enzymów w organizmie, które biorą udział w niemal wszystkich istotnych reakcjach komórek. Prawdopodobnie, najbardziej znaną właściwością cynku jest wzmocnienie odporności organizmu, ma on również olbrzymie znaczenie dla zdrowia oczu. Uczestniczy aktywnie w procesach biochemicznych w komórkach receptorowych oczu oraz umożliwia wytwarzanie pigmentu wzrokowego.

W wyniku powtarzającego się oddziaływania światła i promieniowania UV oko jest nieustannie narażone na wzmożony stres oksydacyjny. Podczas procesów widzenia w fotoreceptorach intensywnie powstają wolne rodniki. W celu ich usuwania, organizm posiada własny „system ochronny” składający się z witamin C i E oraz cynku.

Ryboflawina należy do witamin z grupy B i jest nazywana witaminą B2. Z powodu żółtego zabarwienia jest wykorzystywana w przemyśle spożywczym jako barwnik spożywczy. W organizmie uczestniczy m.in. w ochronie struktur krystalicznych w soczewce i rogówce przed ich mętnieniem; w siatkówce bierze udział w wytwarzaniu pigmentów wzrokowych.

Witamina B2 występuje w wielu artykułach spożywczych pochodzenia zwierzęcego, jak produkty mleczne, wątroba, nerki czy ryby, również jarmuż, brokuły, żółta papryka oraz produkty zbożowe. Organizm ludzki przyswaja jednak lepiej witaminę B2 z produktów pochodzenia zwierzęcego. W wyniku długich okresów magazynowania delikatna ryboflawina może ulec zniszczeniu, ponieważ jest wrażliwa na światło.

Witamina B2 może w oku spełniać ważną rolę ochronną. Występuje ona w wysokim stężeniu w rogówce i soczewkach. W ten sposób witamina B2, podobnie jak witamina A przyczynia się do utrzymania prawidłowego wzroku i śluzówki.

Oczy często porównuje się do kamery filmowej. Jednak nasz aparat wzroku jest znacznie bardziej zminiaturyzowany i doskonalszy niż jakiekolwiek urządzenie techniczne.

Gałka oczna jest umiejscowiona w oczodole, otoczona tkanką tłuszczową i łączną, mięśniami, nerwami i naczyniami krwionośnymi. Każda gałka jest poruszana za pomocą sześciu mięśni. Ruchy obu gałek ocznych są najczęściej zupełnie nieświadome, a jednocześnie bardzo precyzyjne i zestrojone ze sobą.

Twardówka jest tym, co my nazywamy „białkiem oka”. Z samego przodu twardówka przechodzi z przodu oka w przejrzystą rogówkę, która stanowi błonę chroniącą oko od zewnątrz. Zewnętrzną cześć rogówki pokrywa tzw. film łzowy, który pełni funkcje optyczne, nawilżające, smarujące, odżywcze i przeciwbakteryjne.

Tęczówka reguluje dostęp światła do naszego oka, podobnie do przesłony aparatu fotograficznego. W jasnych warunkach oświetlenia tęczówka zwęża się i dopuszcza do oka mniej światła, aby uniknąć prześwietlenia siatkówki. Jeśli jest ciemno, rozszerza się, aby wpuścić więcej światła. Co ciekawe na działanie tęczówki mają też wpływ emocje: pod wpływem radości dopuszcza więcej światła, pod wpływem smutku czy strachu źrenica się zwęża.

Soczewka oka znajduje się za tęczówką, a jej zadaniem jest koncentrowanie (fokusowanie) promieni świetlnych dla uzyskania odpowiedniej ostrości widzenia. Soczewka jest przezroczystą strukturą w kształcie dysku, a jej brzegi są osadzone i połączone z mięśniami, które w razie potrzeby regulują kształt soczewki zależnie od tego czy patrzymy blisko czy daleko (akomodacja wzroku). Dzięki temu promienie światła są koncentrowane zawsze dokładnie na tylnej ściance oka – siatkówce – co umożliwia prawidłową ostrość widzenia. Komórki soczewki oka, aby zapewnić doskonałą przeźroczystość optyczną nie posiadają jakichkolwiek organelli, w tym jądra komórkowego, a zatem nie potrafią się dzielić ani naprawiać ewentualnych uszkodzeń – stąd z wiekiem narażone są na mętnienie, które może prowadzić do zaćmy.

Siatkówka (retina) stanowi najgłębiej położoną tkankę gałki ocznej. Zawiera ona fotoreceptory, które umożliwiają widzenie poprzez przetwarzanie światła w impulsy elektryczne. W ludzkim oku występuje ok. 6,5 miliona czopków, które służą do widzenia barw oraz 120 milionów pręcików, które są odpowiedzialne za widzenie kształtów i ruchu, w tym pozbawione barw widzenie w ciemności. Już jeden foton jest w stanie wzbudzić impuls nerwowy w pręcikach oczu. Jednak widzenie nocne dostarcza obraz o znacznie mniejszej rozdzielczości i ostrości niż dzienne.

Plamka żółta (makula) stanowi najważniejszą, centralną część siatkówki. To tu koncentruje się większość promieni świetlnych przechodzących przez soczewkę. Plamka żółta stanowi największe skupisko fotoreceptorów i dlatego odpowiada za wysoką rozdzielczość widzenia i widzenie barw. W przypadku jej uszkodzenia (np. w wyniku procesów starzenia lub uszkodzenia wyniku promieniowania UV) osoby chore nie widzą centralnych elementów pola widzenia.

Ślepa plamka znajduje się z tyłu gałki ocznej, w miejscu, w którym łączą się miliony włókien nerwowych siatkówki tworząc nerw wzrokowy przekazujący dalej informacje wzrokowe do mózgu. Co ciekawe, pomimo że światło trafiające na ten obszar nie jest przetwarzane w impulsy wzrokowe, mózg odtwarza prawdopodobny obraz na zasadzie „przewidywania” z sąsiednich receptorów i doświadczenia. Kliknij aby pobrać test na istnienie ślepej plamki.