Życie to ruch
Ruch ciała odbywa się poprzez naprzemienne napinanie i rozluźnianie mięśni poprzecznych prążkowanych(szkieletowych). Każdy mięsień składa się z brzuśca mięśnia, który na końcach przechodzi w ścięgna przytwierdzone do układu stawowego. Kiedy mięsień napina się, wytworzona siła mięśniowa przenoszona jest przez ścięgno na kość i staw się porusza.
Aby wprawić mięśnie w ruch potrzebna jest energia, której dostarczają procesy przemiany materii. Procesy te mogą zachodzić w mięśniach tylko wtedy, gdy zostaną one odpowiednio zaopatrzone w tlen. Służy do tego rozbudowany system naczyń krwionośnych.
Mięśnie mogą prawidłowo pracować tylko wtedy, gdy właściwie funkcjonuje układ nerwowy. Przy jego pomocy mięśnie współpracują z centralnym układem nerwowym, co jest konieczne do wykonania każdego ruchu ciała.
Za pośrednictwem naszych narządów zmysłu odbieramy bodźce i wrażenia (np. dotykowe), które przez układ nerwowy są kierowane do mózgu. Reaguje on na nie odpowiednimi „rozkazami”, które także za pośrednictwem układu nerwowego przekazywane są do mięśni. Na poziomie komórkowym impulsy elektrochemiczne w komórkach nerwowych wyzwalają w błonach komórkowych mięśni otwieranie „bram jonowych”, a napływ jonów wapnia do komórki powoduje chwilową zmianę struktury białek mięśniowych i skurcz komórki.
Przeciwności się uzupełniają
Do płynnego wykonania większości ruchów konieczne jest współdziałanie pary mięśni działających przeciwstawnie.Mięsień agonista wykonuje określony ruch, natomiast jego antagonista odpowiedzialny jest za ruch przeciwstawny oraz pozwala na precyzyjną kontrolę ruchu. W zależności od zamierzonego kierunku ruchu ten sam mięsień działa albo jako agonista albo antagonista. Przy czym procesem aktywnym, wymagającym energii, jest zawsze skurcz mięśnia; rozciąganie mięśnia może zachodzić jedynie biernie.
- Jeśli np. biceps kurczy się i zgina przedramię w łokciu, to jednocześnie mięsień przeciwstawny – triceps podlega rozciąganiu.
- Gdy przedramię ma wrócić do pozycji wyprostowanej zachodzi sytuacja odwrotna. Teraz triceps jest agonistą, kurczy się i prostuje przedramię, podczas gdy biceps jako antagonista rozciąga się.
Mikrourazy i zakwasy
Najczęstszą przyczyną tzw. „zakwasów” są długie lub silne obciążenia fizyczne, do których mięśnie nie są przyzwyczajone. Dochodzi wówczas do drobnych uszkodzeń włókien mięśniowych, co powoduje, że może się do nich przedostawać woda, której z czasem gromadzi się tam za dużo (obrzęki).
W wyniku tego, w okresie 1–3 dni po nadmiernym wysiłku fizycznym, włókno mięśniowe jest nabrzmiałe i pozostaje rozciągnięte. Proces ten daje o sobie znać w postaci bólu. Mięsień jest w tym czasie wrażliwy na dotyk i osłabiony.
Jednakże samo powstawanie mikrouszkodzeń nie musi być zjawiskiem szkodliwym: właśnie dzięki temu procesowi możliwe jest budowanie masy mięśniowej w kulturystyce. Polega to najprawdopodobniej na regeneracji mięśni, w której wyniku odbudowywane są grubsze wiązki mięśni (komórek mięśniowych) i bardziej wytrzymałe.
Jak zapobiegać „zakwasom”
Oto kilka wskazówek, jak zapobiegać zakwasom.
- Powoli zwiększaj wysiłek i czas treningu.
- Ćwicz regularnie i z umiarem.
- Nie lekceważ rozciągania przed wysiłkiem i po wysiłku.
- Pamiętaj o dostarczaniu organizmowi wystarczającej ilości wody i elektrolitów (soli mineralnych: Ca, Mg, K, Na).
Rozciąganie (stretching) jest jednym z najlepszych sposobów relaksacji mięśni oraz najlepszą metodą rozgrzewki przed wysiłkiem. Aby zmniejszyć dolegliwości wywołane zakwasami:
- Wykonaj lekką gimnastykę lub swobodny marsz.
- Kąpiel odprężająca lub masaż może ulżyć Twoim mięśniom.
- Wizyta w saunie rozluźni napięte mięśnie i przyspieszy ich regenerację.
Bolesny skurcz mięśni
Większość z nas zna ten ból: mimowolny, bolesny skurcz mięśnia, inaczej zwany kurczem mięśniowym. Najczęściej dotyczy to mięśni łydki i uda, bezpośrednio po ekstremalnym wysiłku lub w nocy. Przyczyną kurczu mięśni jest miejscowe zaburzenie przemiany materii w mięśniu. W przypadku niewłaściwego zaopatrzenie mięśnia w krew zaburzona zostaje zachodząca w nim przemiana materii i mięśnie nie mogą prawidłowo napinać się i rozluźniać. Ten sam efekt wywołuje również niski poziom jonów potasu i magnezu w mięśniach.
Zaburzenie równowagi jonowej w mięśniu wywołuje automatyczny, długotrwały i silny (bolesny) skurcz włókien mięśniowych. Taki mocny skurcz powoduje też zaciskanie się naczyń krwionośnych wewnątrz mięśnia, a to utrudnia dopływ tlenu i składników odżywczych. Czynniki wywołujące bolesne skurcze to:
- zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej (np. w wyniku pocenia i braku uzupełniania elektrolitów, stosowania leków moczopędnych lub przeczyszczających),
- niskie spożycie magnezu lub potasu w diecie,
- tzw. zakwaszenie organizmu (brak równowagi kwasowo-zasadowej),
- lokalne niedotlenienie mięśni (np. w wyniku ucisku przez za ciasne buty, w wyniku mikrourazu sportowego lub miażdżycy naczyń),
- przeciążenie fizyczne (forsowna jazda na nartach, wspinaczka, pływanie),
- stres cieplny (np. skok do zimnej wody).
W przypadku pojawiania się uporczywych kurczy bez wysiłku fizycznego (np. w nocy), których nie daje się usunąć modyfikacją diety (więcej magnezu i potasu), należy skonsultować się z lekarzem, bowiem przyczyną mogą być problemy z krążeniem żylnym, tarczycą, nerkami lub choroby neurologiczne. Mogą być też konieczne odpowiednie badania lekarskie, w tym analiza stężenia potasu, magnezu, żelaza i wapnia we krwi. Gdy pojawi się skurcz mięśni:
- zmień swoje położenie i spróbuj rozciągnąć skurczony mięsień, pomimo bólu; rozciągnięcie powinno trwać przynajmniej 10–15,
- zastosuj rozgrzewający automasaż mięśni, jeśli to możliwe z użyciem rozgrzewającego olejku aromatycznego lub maści na bazie mentolu czy kamfory,
- pomocny może być również gorący prysznic
- pamiętaj o wypiciu sporej ilości wody oraz uzupełnieniu potasu i magnezu w organizmie.
